Museumstuk - peilijzer en commandostaf
Riët Timmerman
In deze nieuwe rubriek worden voorwerpen uit museum Het Reghthuys voor het voetlicht gebracht. Bij sommige stukken is de functie meteen zichtbaar, bij andere is dat minder duidelijk. Daarom wordt steeds een korte toelichting gegeven.
Peilijzer
In de Boerenkamer bevinden zich enkele attributen van de brandweer, waaronder een
peilijzer met thermometer. Dit werd gebruikt om de temperatuur in een hooiberg
te meten om vast te stellen of er kans was op hooibroei. Het eerste deel van
het peilijzer werd met behulp van een dwarsijzer in het hooi geduwd. Hierna
werd het dwarsijzer er af gedraaid en werd het verlengstuk er op gezet. Totaal
is het peilijzer ongeveer vier meter lang.
De voorloper van dit peilijzer had nog geen thermometer en werd met een hamer in het hooi geslagen. Als men het ijzer uit het hooi haalde en het siste als men er op spuugde of als men het niet meer vast kon houden was het hooi te warm.
Tegenwoordig wordt de meting vaak door verzekeringsmaatschappijen uitgevoerd.
Hooibroei kan ontstaan als het gras niet droog genoeg is opgeslagen. Door fermentatie komt er warmte vrij en is er kans op zelfontbranding. Als het hooi een temperatuur van 55°C bereikt volgt er een chemische reactie waarbij brandbare gassen vrijkomen. Als de thermometer meer dan 65˚C aangeeft moet het hooi dagelijks gecontroleerd worden. Bij nog hogere temperaturen moeten er maatregelen worden genomen. Het hooi wordt dan naar buiten gebracht en uit elkaar getrokken. Omdat het hooi hierbij in contact komt met zuurstof bestaat juist dan een grote kans op brand. Dit is in Bovenkerk een keer gebeurd.
Ook als er geen brand ontstaat zijn de gevolgen van hooibroei groot. Door de stijging van de temperatuur daalt de voedingswaarde van het hooi.
Commandostaf
Naast de peilijzers staan de commandostaven van de voormalige brandweerkorpsen van
Giessen-Oudekerk en Peursum/Slingeland.
Herkenbaarheid van de brandweer was ook vroeger al belangrijk. In de Romeinse Tijd droeg de bevelvoerder een helm met een rode pluim, later stond een commandant op een verhoging. Hij droeg een hoge hoed en hanteerde een commandostaf.
De staf heeft tegenwoordig een ceremoniële functie. Bij het installeren van een nieuwe brandweercommandant wordt de staf officieel overgedragen.
